Nga hoàng Aleksandr II mặc áo choàng và đội mão của Trung đoàn Kỵ binh Hoàng gia Nga. Tranh vẽ khoảng năm 1865.

Nga hoàng Aleksandr II là một Abraham Lincoln của nước Nga, và là ông hoàng Duy Tân vĩ đại nhất của Nga kể từ thời Pyotr Đại đế.[14] Không ít người Nga xem ông là một vị anh quân, do ông đã đề xuất một loạt cuộc cải tổ lớn lao về xã hội - trong số đó có cuộc giải phóng những người nông nô.[40] Cuộc cải cách giải phóng nông nô (1861) của ông đã mở đường cho sự phát triển của Chủ nghĩa tư bản tại Nga.[cần dẫn nguồn] Nếu khi Aleksandr II lên ngôi Nga hoàng, nước Nga chỉ có gần 965 km đường ray tàu hỏa, thì khi ông qua đời nước Nga đã có khoảng 22.525 km đường sắt.[6] Tuy nhiên, sách Về trí thức Nga - Tập tiểu luận của tầng lớp trí thức Nga của nhiều tác giả (Nga) có ghi nhận:[42]

…Bất chấp nhiều thành tựu kinh tế, sự xung đột tinh thần giữa trí thức Nga và chính quyền chuyên chế của Nga hoàng vẫn ngày càng gia tăng. Vì sao lại như vậy? Ta có thể hiểu được phần nào tình trạng dị thường này khi xem xét những đặc thù của triều đại Nga hoàng Alexandr II (1818-1881), một nhân vật lịch sử nhận được những đánh giá đầy mâu thuẫn của hậu thế.Một mặt, trong thời kỳ trị vì của Alexandr II (1855-1881) nước Nga đã có nhiều tiến bộ rất quan trọng về kinh tế và văn hóa: Năm 1861 chế độ nông nô bị bãi bỏ khiến cho khoảng 10 triệu nông nô trở thành người tự do và được cấp một chút ít đất đai… Nền kinh tế Nga đạt nhiều thành tựu… quá trình xây dựng đường sắt đã kích thích rất nhiều sự phát triển kinh tế theo chiều hướng tư bản…Mặt khác, các bằng chứng lịch sử cho thấy Alexandr II không có phẩm chất của một minh quân. Ông bãi bỏ chế độ nông nô chỉ vì hoàn cảnh thúc ép với câu nói: "Tốt hơn là hủy bỏ chế độ nông nô từ bên trên còn hơn là chờ cho đến khi nông nô tự giải phóng mình từ bên dưới." Việc bãi bỏ chế độ nông nô trên thực tế không đem lại lợi ích cho nông nô mà chỉ đem lại lợi ích cho các chức sắc nhà nước kiểu như lý trưởng, chánh tổng, là những người có quyền chia ruộng đất và thu thuế. Về quan điểm chính trị thì Alexandr II là kẻ bảo hoàng quyết giữ địa vị thiên tử cho dòng tộc bằng mọi giá, đời sống cá nhân có một số bê bối tình ái không giấu giếm được nên bị giới quý tộc bảo thủ lợi dụng gây thêm sức ép theo hướng phản động chuyên chế. Có lẽ vì vậy mà sự căng thẳng với giới trí thức vẫn gia tăng. Năm 1866 Alexandr II bị mưu sát và chỉ thoát chết trong gang tấc. Cuộc trấn áp dân chúng sau đó đã khởi đầu cho thời kỳ đàn áp dã man các phong trào phản kháng. Nhiều vụ mưu sát Nga hoàng vẫn tiếp tục và năm 1881 Alexandr II bị giết chết trong một vụ đánh bom.Tượng đài Aleksandr II ở Częstochowa, trái tim tinh thần của đất nước Ba Lan.

Sống trong giai đoạn vàng son của văn học Nga, nhưng ông yêu thích chơi bài uýt và đi săn, thay vì những tuyệt tác của Tolstoy, Dostoyevsky và Turgenev. So với những nhân vật đương thời, ông là một vị Nga hoàng yếu kém và thiếu quyết đoán: lúc thì là một ông hoàng Duy Tân, lúc thì là một kẻ bảo thủ chống những người có tư tưởng cải cách.[13] Có thể nói ông là một nhân vật lịch sử vĩ đại chứ không phải là một con người vĩ đại, bởi vì những gì ông làm quan trọng hơn thân thế của ông. Phải công nhận rằng những cải cách lớn lao của ông có tầm quan trọng lớn như những thay đổi nước Nga của vua Pyotr Đại đế và lãnh tụ Vladmir Ilyich Lenin, tuy vậy nhân cách ông bị đánh giá thấp hơn họ. Vai trò của Aleksandr II trong lịch sử - cái quan trọng nhất để xét về ông - gần như hoàn toàn là một Nga hoàng chuyên chế, trị vì đế quốc Nga rộng lớn giữa lúc chế độ Nga hoàng đang ở giai đoạn nguy kịch. Về mặt đối ngoại, những hoạt động bành trướng của Aleksandr II đã mở đường cho những giai đoạn phát triển của Chủ nghĩa đế quốc Nga ở châu Á sau này.[6]

Chương trình truyền hình trực tiếp "Tin tức trong tuần" (Vesti Nedeli) ngày chủ nhật 28 tháng 12 năm 2008 đã tổng kết chính thức: Đại vương công nổi tiếng Aleksandr Yaroslavich Nevsky vào thế kỷ XIII được bình chọn là biểu tượng của nước Nga. Ngoài ra, Aleksandr II - một trong những vị Nga hoàng kiệt xuất của triều đại Romanov[14] - cũng là một trong những nhân vật lịch sử nhận được không ít phiếu bình chọn.